“Ya Hep Ya Hiç!” Düşünme Şekli Nedir?

Düşünme şekli ya hep ya hiç olanlardan biri misiniz? Mesela “Benim hayatımda griye yer yoktur!”” dediğiniz olur mu? Bu düşünme şeklinin olumsuz etkilerine birlikte bakalım.

Düşünme Hataları Nedir?

Düşünme Hataları veya Bilişsel Bozukluklar insanın kendi kendini engelleyen hatalı düşünme kalıplarıdır. Düşündüğünüz şeyler gerçeklikle uyuşmadığında ortaya çıkarlar. Bu bazen bilişsel çarpıtmalar olarak da adlandırılır. Düşünme hataları yapanlar, genellikle bunu yaptıklarının farkına varmazlar.

Endişeli veya stresli hissettiğinizde, düşüncelerinizin çoğunlukla olumlu mu yoksa olumsuz mu olduğunu söyler misiniz?

Eğer kaygılıysanız, olumsuz düşünceler her yere yayılır ve onları kontrol etmekte zorlandığınızı hissedebilirsiniz. Anksiyete veya depresyondan muzdarip olan bazı insanlar düşüncelerini “kapatabilmeyi” dilediklerini söylüyorlar. Çoğunlukla, anksiyete veya depresyona neden olan şey belirli olay veya durumdan ziyade aslında bu kontrolsüz düşüncelerdir.

Düşünme Hatalarını Anlamak Neden Bu Kadar Önemlidir?

Kaygılı ve düşük benlik saygısı olan insanlar, sonsuz bir olumsuz düşünce döngüsüne yakalanmaya yatkındır. Düşüncelerinizin değerlendirmesini yapmak önemlidir çünkü bu döngü, kendi kendini gerçekleştiren bir kehanet haline gelebilir.

Örneğin, insanların kendisinden hoşlanmadığını düşünen bir kişi, sosyal bir durum karşısında terleme gibi fiziksel semptomlar göstermeye başlayabilir. Sonuç olarak, kişi partilerden ve diğer toplantılardan kaçınır, bu da kendisini dışlanmış hissetmesine neden olur ve sonunda “bende bir sorun olmalı” gibi daha olumsuz düşüncelere neden olur. Döngü daha sonra kişiyi depresif veya endişeli hissettirerek devam eder. İlk düşünce uygun şekilde ele alınırsa, onu izleyen tüm olumsuzluk döngüsünden kaçınılabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapiden Faydalanmak

Bilişsel davranışçı terapi, çarpık düşünceleri ne zaman düşündüğünüzü fark etmenize yardımcı olabilir. Size bu düşünceleri nasıl sorgulayacağınızı öğretir, böylece bir olumsuzluk döngüsünü tetiklemelerine izin verilmez ve bu düşünceleri daha dengeli düşünme biçimleriyle değiştirmenize yardımcı olur.

Bu düşünme hataları, bilinçaltında meşgul olduğunuz güçlü alışkanlıklar olabilir ve bilişsel davranışçı bir terapist, belirli sorunları ele almanıza ve düşüncelerinizi daha iyi hale getirmek için gereken araçları size sunabilir.

“Ya Hep Ya Hiç” Düşünme Biçimi

Aşırı genelleme içeren bir düşünce biçimi olan ya hep ya hiç yargısı, başka seçeneklerin de var olabileceği gerçeğini görmenizi engeller.

Eğer genelleme yaparak düşünmeyi seçiyorsanız, sizin için gri alanlar yoktur; ya siyah yada beyaz vardır. Hayata bakış açınız “Her zaman” ve “asla” gibi keskin sınırlarla belirlenmektedir. Mükemmel olmayan bir şey yaparsanız, otomatik olarak başarısız olduğunuz sonucuna varırsınız.

Örnekler:

Bir testin yüzde 85’ini doğru cevapladığınızda, buna sevinmek yerine yüzde 15’i kaçırdığınız için tamamen başarısız olduğunuzu düşünürsünüz.

Eğer bir modele benzemiyorsanız, gerçekten çirkin olduğunuza karar veriyorsunuzdur.

İş yerinde terfi alamadıysanız, bu yüzden şirketin sizi gözden çıkardığı fikrine yoğunlaşırsınız.

Etrafınızdan duyduğunuz yada bizzat deneyimlediğiniz ilişki hataları yüzünden herkesi suçlarsınız.

(Bütün erkekler aldatır, mutlu aşk imkansızdır, her aşk biter gibi)

Sık sık kendinizi suçlarsınız ve kendinizi hatalı kabul edersiniz.

Çözümler

“Aradaki” ni bulmaya çalışın. Mutlak mükemmellik ile tam bir felaket arasında genellikle geniş bir sonuç yelpazesi olduğunu kendinize hatırlatın. Çok az durum gerçekten ya hep ya hiçtir.

Bir şeyi “asla” veya “her zaman” şeklinde düşünüyorsanız, bir istisna düşünmeye odaklanın. Arada kalan sonsuz olasılıklar olduğunu göreceksiniz. Öyleyse, bu hiçbir durumun gerçekten “asla” veya “her zaman” olmadığı anlamına gelir.

Kendine sor:

Gerçekten o kadar kötü müyüm yoksa abartıyor muyum?

Kendime haksızlık yapıyor muyum?

Başkalarına haksızlık yapıyor muyum?

Affedici olmamak bana ne kazandırıyor?

Ya hep ya hiç düşünce modeli bana ne kazandırıyor?

Mükemmeli aradığım bir duruma bakmanın başka yolları nelerdir?

Mükemmel olmazsam ne olur?

Hayat Stabil Değildir!

Hayatın ana fikri öngörülemez olduğudur. Aslında mükemmel olmaya çabalamak bir bakıma Tanrı’yı oynamaya, kendini O’nunla bir tutmaya çalışmaktır ve dolayısıyla bu durum akıl dışıdır!

Mükemmellik insan olmanın donanımında yoktur. Bu durum sadece bizleri yaratana mahsustur. Böyle bir iddiaya erişmeye çabalamak abesle iştigal olduğu kadar aynı zamanda imkansızdır. Bizler kusurlarımızla, zaaflarımızla, zayıflıklarımızla bir bütünüz. Mükemmel olamayız ama olabildiğimizin en iyi haline ulaşabiliriz. Bunu başarmak için kendimizi yıpratmamıza, başkalarıyla bir yarışta olduğumuzu düşünmemize ve hayatı bir rekabet sahnesi gibi görmemize gerek yok!

Her durumun farklı boyutları ve farklı versiyonları vardır. Hayat tekdüze değildir. Genellemenin tam tersi geniş bir vizyona sahip olmaktır. Ve bana göre asıl başarı, mutluluk, konfor hali her duruma farklı açılardan bakabilmekle mümkün olabilir.

Sevgiyle ve Işıkla,

Sevgim Çöloğlu